مطالعه بیوسیستماتیکی گونه های سرده شیر پنیر (galium) از تیره روناس (rubiaceae) در شمال شرق ایران

چکیده سرده شیر پنیر با داشتن 45 گونه متعلق به 8 بخشه بزرگترین سرده ی تیره ی روناس در ایران محسوب می گردد. از این تعداد 10 گونه انحصاری ایران هستند. مطالعه کنونی به منظور بررسی برخی از گونه های این سرده با استفاده از صفات ریخت شناسی با تکیه بر میکروساختارهای سطح بذر و میوه، تشریح مقایسه ای ساقه، گرده شناسی و کاریولوژی صورت گرفته است. در ارتباط با آنالیز کلادستیک، ماتریس اطلاعات تنها بر اساس 46 صفت ریخت شناسی تشکیل شد که از این تعداد 12 صفت کمی و 34 صفت کیفی بودند. سپس دو روش آنالیز عددی upgma و pca صورت گرفت. درخت ترسیم شده به روش upgma/euclidian و پلات دو بعدی pca بر یکدیگر منطبق بودند. گونه های مورد مطالعه در دو شاخه عمده یکساله ها شامل بخشه های jubogalium و kolgyda و چندساله ها شامل بخشه های trachygalium، orientigalium و galium، قرار گرفته اند. شاخه یکساله ها به 5 گروه: 1. g. setaceum subsp. setaceum و g.setaceum subsp. decaisnei،2. g. aparine، g. spurium subsp. spurium و g. spurium subsp. ibicinum، 3. g. tricornutum و g. ceratopodum، 4. g. tenuissimum و g. ghilanicum، 5. g. verticillatum و شاخه ی چندساله ها به 4 گروه عمده 1. g. verum subsp verum f. verum، 2. g. verum subsp. glabrescence و g. humifusum، 3. verum subsp. verum f. subpubscence، 4. g. pojarkovae 5. g. hyrcanicum تقسیم شدند. شمارش عدد کروموزومی نشان داد که عدد پایه کروموزومی در سلول های سوماتیک این سرده x=11 می-باشد و سطوح مختلف پلوئیدی (دیپلوئید، تتراپلوئید وهگزا پلوئید) در بین گونه ها به چشم می خورد. گونه g. aparine با x=10 تنها گونه نولوزوم معرفی گردید. به نظر می رسد، شکل سطح مقطع ساقه و شکل بذر و میوه از جمله صفات مفید در جدایی بخشه ها از یکدیگر باشد. در حالی که گونه ها و زیرگونه ها به راحتی با استفاده از صفات میکروساختاری سطح بذر و میوه، ضخامت پارانشیم پوست، بافت آوند آبکش، آوند چوب و پارانشیم مغزی از یکدیگر قابل تشخیص هستند. مطالعه دانه گرده نشان داد که شکل، اندازه و تعداد منافذ دانه گرده در بین گونه ها مشابه بوده و فاقد ارزش تاکسونومیکی در کلیه سطوح می باشد.